Thực trạng cây trồng địa phương

Hiện nay, trên địa bàn huyện Chợ Mới, diện tích các loại cây ăn quả ngày càng được mở rộng, sản lượng lớn, tạo nguồn thu nhập cao cho Nhân dân. Trong đó, những loại cây trồng mang tính đặc trưng theo vùng như cây cam, quýt, hồng không hạt, mơ, chuối, chè... đang từng bước được phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa.

Cây cam, quýt hiện có tổng diện tích gần 300 ha. Huyện đã quy hoạch vùng trồng cam, quýt tại các xã Thanh Mai, Thanh Vận, Mai Lạp, Như Cố, Yên Cư và Yên Hân. Cây trồng này đã mang lại nguồn thu đáng kể cho người dân địa phương. Nhiều diện tích đã được cải tạo để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.

Trong khi đó, cây hồng không hạt được trồng phân tán ở các xã, thị trấn. Quả hồng không hạt được người tiêu dùng ưa chuộng, giá thành ổn định, mang lại giá trị kinh tế cao cho người sản xuất. Diện tích trên địa bàn cơ bản do người dân tự nhân giống trồng phân tán, xen kẽ trên vườn đồi của gia đình. Cây hồng đang được khuyến khích đầu tư chăm sóc, nâng cao năng suất, chất lượng để phát triển thương hiệu sản phẩm đặc sản của tỉnh Bắc Kạn.

Là một trong những địa phương trồng mơ với diện tích lớn, hiện Chợ Mới có 380 ha, trong đó diện tích đã cho thu hoạch là 250 ha, năng suất trung bình 70 tạ/ha. Hiện nay, diện tích thoái hóa, già cỗi khoảng 75 ha, trong đó diện tích thoái hóa, già cỗi cần trồng mới thay thế là 50 ha. Những năm qua, cây mơ đã trở thành cây trồng chủ lực của địa phương, trên địa bàn huyện có nhà máy chế biến mơ của Công ty THHH Misaki liên kết bao tiêu sản phẩm. Chợ Mới cũng đã có 2 sản phẩm mơ được cấp giấy chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Cây chuối của huyện Chợ Mới đã có 10 ha diện tích được chứng nhận an toàn thực phẩm (ATTP) và 20 ha diện tích được chứng nhận VietGAP, hiện nay đã có 2 sản phẩm chế biến từ chuối và được cấp giấy chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Còn cây chè được huyện xác định là một trong những cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo. Trên địa bàn có 570 ha chè Trung du, 110 ha chè Shan tuyết, nhiều diện tích được cấp giấy chứng nhận VietGap, hiện cũng đã có 5 sản phẩm Chè được cấp giấy chứng nhận OCOP cấp tỉnh.

Cây chè được tập trung phát triển ở huyện Chợ Mới

Đối với cây lâm nghiệp, huyện đã chỉ đạo thực hiện tốt công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng, hằng năm khai thác hơn 55.000 m³ gỗ nguyên liệu cung cấp cho các doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến gỗ trên địa bàn và thị trường ngoài huyện, góp phần tăng thu nhập, ổn định đời sống Nhân dân. Huyện được triển khai chương trình quản lý rừng bền vững FSC tại xã Cao Kỳ, Hòa Mục, Nông Hạ và dự án KFW8 trên địa bàn 5 xã Thanh Mai, Nông Hạ, Nông Thịnh, Cao Kỳ, Mai Lạp. Địa phương từng bước đầu tư mở rộng diện tích trồng rừng cây gỗ lớn để nâng cao giá trị rừng và bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, việc phát triển, sản xuất các cây trồng chủ lực còn nhiều hạn chế chưa đáp ứng yêu cầu phát triển hiện nay. Diện tích cây ăn quả đặc sản còn phân tán, chưa hình thành được vùng sản xuất tập trung, chưa được đầu tư cơ sở hạ tầng, áp dụng công nghệ cao vào sản xuất cũng như kiểm soát chất lượng sản phẩm. Người dân chưa chú trọng áp dụng khoa học kỹ thuật vào chăm sóc, thâm canh nên nhiều diện tích cây ăn quả bị thoái hóa, kém phát triển, năng suất, chất lượng thấp, giá trị kinh tế không cao, chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của các loại quả đặc sản. Sản xuất đang ở quy mô hộ nhỏ lẻ là rào cản lớn nhất đến việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào thâm canh và tiêu thụ sản phẩm. Khâu thu hoạch, chế biến chủ yếu bằng phương pháp thủ công; khâu chế biến sâu để gia tăng giá trị cũng còn yếu, các loại quả chủ yếu là xuất tươi phục vụ tiêu thụ trực tiếp. Sản phẩm chưa đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường do mẫu mã, hình thức hàng hóa chưa hấp dẫn. Tổ chức liên kết sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu nên việc tiêu thụ nông sản còn gặp nhiều khó khăn. Diện tích thực hiện trồng rừng cây gỗ lớn còn thấp, người dân nhận thức về giá trị của rừng cây gỗ lớn còn chưa đầy đủ, vì vậy, việc khai thác rừng theo chu kỳ sản xuất ngắn, giá trị từ rừng chưa cao, chưa nâng cao được hiệu quả về bảo vệ môi trường từ rừng.

Hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng cây trồng

Từ thực trạng trên, huyện Chợ Mới đã đề ra kế hoạch, triển khai các giải pháp nhằm tạo ra được vùng nguyên liệu cho mục tiêu phát triển ngành hàng cây ăn quả đặc sản, cây chè, sản phẩm gỗ rừng trồng theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, góp phần cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2025. Đối với từng loại cây trồng, huyện đề ra chỉ tiêu cụ thể về phát triển mới, thâm canh, cải tạo diện tích thoái hóa và mục tiêu được cấp chứng nhận ATTP cấp mã số vùng trồng...

Để thực hiện mục tiêu trên, huyện tập trung tuyên truyền, vận động người dân thay đổi phương thức sản xuất từ quy mô nhỏ lẻ, hộ gia đình sang hình thức tổ hợp tác, hợp tác xã, liên kết sản xuất hình thành vùng sản xuất hàng hóa.

Cùng với đó, địa phương tiến hành rà soát, đánh giá tiềm năng và nhu cầu của các hộ gia đình có đất đai phù hợp với phát triển cây ăn quả đặc sản, cây chè; phân vùng trồng đến tận cấp thôn để có quy mô đủ lớn cho công tác chế biến, tiêu thụ sản phẩm đáp ứng theo yêu cầu của thị trường. Duy trì những diện tích cây ăn quả đặc sản, cây chè hiện có, tập trung trồng thâm canh cải tạo diện tích già cỗi, thoái hóa, trồng thay thế, trồng mới để mở rộng diện tích.

Chợ Mới tiếp tục thực hiện trồng rừng theo kế hoạch, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung phục vụ chế biến. Tăng cường tuyên truyền vận động để người dân tích cực áp dụng biện pháp kỹ thuật tỉa thưa rừng trồng kéo dài chu kỳ đối với cây keo khai thác sau 10 năm tuổi và cây mỡ khai thác sau 15 năm tuổi. Phối hợp với các ngành của tỉnh thành lập các nhóm hộ, hợp tác xã để thực hiện việc lập hồ sơ xin cấp chứng chỉ FSC làm tiền đề để hỗ trợ đầu tư trồng, chăm sóc, khai thác, phục vụ chế biến tại địa phương theo chuỗi giá trị liên doanh liên kết nâng cao giá trị rừng trồng.

Huyện cũng tạo điều kiện, khuyến khích để các công ty, doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư vào công nghệ và chế biến đảm bảo số lượng, chất lượng cho tiêu thụ nội địa, xuất khẩu. Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học, đổi mới công nghệ trong chế biến chè, cơ giới hóa, tự động hóa trong sản xuất, chế biến, bảo quản chè truyền thống, chế biến công nghiệp và chế biến ứng dụng công nghệ cao nhằm nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm chè.

Song song với đó là hỗ trợ các cơ sở chế biến, cơ sở sản xuất xúc tiến thương mại thị trường trong nước, phát triển thị trường nước ngoài để xuất khẩu, đảm bảo tiêu thụ sản phẩm quả, chè, sản phẩm gỗ rừng trồng. Đẩy mạnh thực hiện liên kết sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ và tiếp thị các sản phẩm, từng bước hình thành các chuỗi giá trị bền vững.

Các nhiệm vụ, giải pháp nhằm cụ thể hóa việc thực hiện kế hoạch phát triển cây ăn quả đặc sản, cây chè, sản phẩm gỗ rừng trồng trên địa bàn huyện đến năm 2025 phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương đã và đang góp phần nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững ngành nông nghiệp./.