Tổng cục Khí tượng thủy văn cho biết, trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, diện tích băng ở các cực liên tục giảm và nhiệt độ trung bình toàn cầu liên tục tăng. Theo dự báo của cơ quan Khí tượng Vương quốc Anh (Met Office), năm 2023 sẽ là một trong những năm nóng kỷ lục, với nhiệt độ toàn cầu có thể tăng 1,080C đến 1,320C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp, có khả năng là năm thứ 10 liên tiếp nhiệt độ trung bình toàn cầu cao hơn 10C so với mức trung bình của thời kỳ tiền công nghiệp, kèm theo đó là tính bất ổn định cao của khí quyển trên quy mô toàn cầu, khu vực. Dự báo hiện tượng El Nino (pha nóng) có thể xuất hiện vào nửa cuối năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70­ - 80%.

Hiện tượng El Nino (pha nóng) kéo dài dẫn đến nguy cơ thiếu hụt nguồn nước, nắng nóng và khô hạn 
(Ảnh: Một đoạn sông Cầu chảy qua thành phố Bắc Kạn)

Ở Việt Nam, từ đầu năm đến nay, tổng lượng mưa trên toàn quốc phổ biến ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN). Dòng chảy trên các sông suối và hồ chứa khu vực Bắc Bộ phổ biến đều thiếu hụt so với TBNN từ 10 - 30%, riêng trên sông Thao thiếu hụt 70%. Đây là dấu hiệu cho thấy khả năng lượng mưa giảm, nguy cơ thiếu hụt nguồn nước, nắng nóng và khô hạn có thể xuất hiện trong thời gian tới.

Cụ thể ở khu vực Bắc Bộ, trong tháng 5/2023, nguồn nước đến các hồ chứa lớn và trên các sông suối thượng lưu hệ thống sông Hồng tiếp tục thiếu hụt so với TBNN từ 20 - 40%, riêng dòng chảy đến Hòa Bình lớn hơn TBNN do các hồ chứa thượng nguồn cấp nước bổ sung.

Dòng chảy đến các hồ chứa trên sông Đà, sông Gâm và sông Chảy thiếu hụt so với TBNN từ 10 - 30%; trên sông Thao và sông Lô thiếu hụt từ 20 - 50%.

Khu vực Bắc Trung Bộ, tổng lượng dòng chảy đến các hồ chứa thủy điện lớn trong khu vực ở mức thấp hơn từ 15 - 35% so với TBNN. Trong thời kỳ cao điểm mùa khô, nắng nóng kéo dài, nguy cơ cao xảy ra hạn hán, thiếu nước ở những nơi ngoài vùng cấp nước của các công trình thủy lợi tại các tỉnh Thanh Hóa đến Hà Tĩnh.

Khu vực Trung Trung Bộ, tổng lượng dòng chảy đến các hồ chứa thủy điện lớn trong khu vực ở mức thấp hơn từ 15 - 40% so với TBNN. Trong thời kỳ tháng 6 - 8/2023, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước cục bộ ở những nơi ngoài vùng cấp nước của các công trình thủy lợi và xâm nhập mặn tại các tỉnh từ Quảng Bình đến Quảng Nam.

Từ tháng 5 - 8/2023, tổng lượng dòng chảy trên các sông phổ biến thấp hơn từ 20 - 40% so với TBNN; riêng sông Tả Trạch (Thừa Thiên Huế), sông Trà Khúc (Quảng Ngãi) ở mức cao hơn từ 10 - 30% so với TBNN.

Khu vực Nam Trung Bộ, tổng lượng dòng chảy đến các hồ chứa thủy điện lớn trong khu vực ở mức thấp hơn từ 10 - 40% so với TBNN. Trong thời kỳ tháng 6 - 8/2023, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước ở những nơi ngoài vùng cấp nước của các công trình thủy lợi tại các tỉnh từ Phú Yên đến Ninh Thuận.

Từ tháng 5 - 8/2023, tổng lượng dòng chảy trên các sông ở khu vực Nam Trung Bộ phổ biến thấp hơn từ 20 - 50% so với TBNN.

Khu vực Tây Nguyên, tổng lượng dòng chảy đến các hồ chứa thủy điện lớn trong khu vực ở mức thấp hơn từ 10 - 25% so với TBNN. Trong thời kỳ này, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước cục bộ ở những nơi ngoài vùng cấp nước của các công trình thủy lợi tại các tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Nông.

Từ tháng 5 - 7/2023, tổng lượng dòng chảy trên các sông thuộc khu vực Tây Nguyên ở mức thấp hơn từ 15 - 25% so với TBNN.

Khu vực Nam Bộ, từ tháng 5 - 7/2023, tổng lượng dòng chảy từ thượng lưu sông Mê Công về hạ lưu đồng bằng sông Cửu Long có xu thế tăng dần và ở mức thấp hơn từ 10 - 20% so với TBNN.

Khu vực ngoài lãnh thổ Việt Nam, mực nước hồ Ngọa Trác Đô, Cảnh Hồng thuộc khu vực thượng nguồn sông Mê Công có xu thế thấp hơn so với TBNN cùng kỳ. Mực nước các hồ chứa lớn thượng nguồn sông Hồng tiếp tục ở mức thấp so với TBNN cùng kỳ.

Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường. Dự báo năm 2023, nắng nóng có khả năng xảy ra nhiều hơn và gay gắt hơn so với trung bình, số ngày nắng nóng xuất hiện nhiều hơn so với năm 2022, khả năng sẽ còn xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối.

Nghiên cứu trước đây cho thấy, hầu hết các đợt El Nino gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%. Dự báo khả năng thiếu hụt nguồn nước ở hầu hết các khu vực trong giai đoạn từ nay đến cuối năm 2023. Đặc biệt, đối với các hồ chứa lớn trên bậc thang thủy điện sông Đà do nguồn nước ngoài lãnh thổ có xu hướng thấp hơn TBNN kết hợp khả năng thiếu hụt lượng mưa trong giai đoạn từ nay đến cuối năm nên có nguy cơ ảnh hưởng đến cấp nước hạ du và an ninh năng lượng. Mặc dù trong điều kiện El Nino, lượng mưa có xu thế giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h.

Nguy cơ cao xảy ra hạn hán, xâm nhập mặn tại khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ trong mùa khô năm 2023. Đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc, Tổng cục Khí tượng thủy văn đề nghị Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai chỉ đạo các cơ quan phòng, chống thiên tai các cấp cần sớm rà soát các phương án ứng phó với tác đông của hiện tượng El Nino và khả thiếu hụt nguồn nước để chủ động hơn trong công tác phòng, chống./.