Methane là tác nhân quan trọng thứ hai gây ra biến đổi khí hậu. Chiếm khoảng 20% lượng khí nhà kính do con người thải ra, methane có nguy cơ gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu mạnh hơn khí CO2 gấp 80 lần trong khoảng thời gian 20 năm và ước tính đã góp phần gây ra 30% tình trạng nóng lên toàn cầu kể từ thời kỳ tiền công nghiệp.

Theo nghiên cứu mới công bố trên Environmental Research Letters cùng với dữ liệu trong Earth System Science Data, lượng khí thải methane toàn cầu trong 5 năm qua đã tăng nhanh hơn bao giờ hết. Với nồng độ methane trong khí quyển hiện cao hơn 2,5 lần so với thời kỳ tiền công nghiệp, vấn đề cấp bách là phải kiềm chế sự phát triển nhanh chóng của chất gây ô nhiễm khí hậu mạnh nhưng tồn tại trong thời gian ngắn này.

Ông Fattih Birol, Giám đốc điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết: "Xử lý khí methane là một trong những việc quan trọng nhất, nếu không muốn nói là quan trọng nhất, có thể thực hiện để hạn chế tình trạng nóng lên trong thời gian ngắn".

Trong khi đó, ông Nicola Armaroli, Giám đốc nghiên cứu, Viện tổng hợp Hữu cơ và Phản ứng quang học, Hội đồng nghiên cứu quốc gia Italy cũng cho biết: "Chúng ta không thể nhìn thấy nó vì là methane không màu. Và bạn có thể phát hiện nó thông qua quang phổ hồng ngoại, nghĩa là có một số phần của quang phổ mặt trời bị methane hấp thụ mà chúng ta không thể nhìn thấy trong tia hồng ngoại. Và đó là những gì máy ảnh đó chụp được, vì vậy, nó có thể chụp được những gì chúng ta không thể nhìn thấy bằng con người”.

Khí methane chiếm khoảng 20% lượng khí thải khí nhà kính do con người gây ra. (Ảnh: Getty)

Lượng khí thải methane tăng nhanh có thể làm suy yếu những nỗ lực hạn chế hiện tượng nóng lên toàn cầu, khi các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách kêu gọi hành động mạnh mẽ để hạn chế loại khí nhà kính mạnh hơn carbon dioxide (CO2) trong việc giữ nhiệt. Trong 20 năm đầu tiên sau khi phát thải, methane làm nóng bầu khí quyển nhanh hơn gần 90 lần so với carbon dioxide. Chính vì vậy, giảm phát thải khí methane trở thành mục tiêu chính để hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu trong tương lai gần.

Gần 160 quốc gia đã cam kết cắt giảm 30% lượng khí thải methane so với năm 2020 vào cuối thập kỷ này. Nhưng nồng độ methane đang tăng nhanh hơn bất kỳ loại khí nhà kính chính nào khác, trong đó hoạt động của con người chiếm ít nhất 2/3 lượng khí thải toàn cầu, theo Ngân sách Methane toàn cầu năm 2024. Mặc dù có nhiều chính sách ngày càng tập trung vào methane, nhưng tổng lượng khí thải methane hàng năm đã tăng 61 triệu tấn (khoảng 20%) trong hai thập kỷ qua theo ước tính mới. Sự gia tăng này chủ yếu là do sự gia tăng phát thải từ khai thác than, sản xuất và sử dụng dầu khí, chăn nuôi gia súc và cừu, phân hủy thức ăn và chất thải hữu cơ trong bãi chôn lấp.

"Những con số của chúng tôi cho thấy điều gì trong công cụ theo dõi khí methane toàn cầu năm nay? Chúng cho thấy có một số cải thiện về lượng khí methane thải ra, nhưng lượng khí thải không giảm đủ nhanh. Thậm chí còn không gần bằng. Và điều này xảy ra vào thời điểm chúng ta thấy giá khí đốt tự nhiên đang ở mức rất cao”, ông Fattih Birol, Giám đốc điều hành IEA cho biết.

Ông Georges Tijbosch, Giám đốc điều hành MiQ (cơ quan công bố Tiêu chuẩn MiQ về Hiệu suất phát thải khí methane - Tiêu chuẩn MiQ) cũng cho biết: “Tất cả các khí thải bay lở lửng, các rò rỉ nhỏ hơn, và chỉ có hàng nghìn rò rỉ trên khắp các cơ sở rộng hàng trăm km2. Chúng ta cần dữ liệu phù hợp ở cấp độ cơ sở đó, để có những giải pháp hiệu quả, cần tính toán khả năng áp dụng để hạn chế nguồn phát thải khí methane”.

Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên đưa ra Kế hoạch hành động giảm phát thải khí methane đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 942/QĐ-TTg ngày 05/8/2022 nhằm thực hiện nỗ lực quốc gia nhằm giảm ít nhất 30% tổng lượng phát thải khí methane vào năm 2030 so với mức năm 2020 trong các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, quản lý chất thải rắn, xử lý nước thải, khai thác dầu khí, khai thác than và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch. Mục tiêu cụ thể đối với lĩnh vực chất thải (quản lý chất thải rắn và xử lý nước thải là bảo đảm tổng lượng phát thải khí methane đến năm 2025 không vượt quá 21,9 triệu tấn CO2 và đến năm 2030 không vượt quá 17,5 triệu tấn CO2.

Để thực hiện mục tiêu nêu trên, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị trực thuộc và đề ra các nhiệm vụ ưu tiên cần thực hiện trong giai đoạn đến năm 2030 triển khai thực hiện bao gồm 6 nhóm nhiệm vụ và cụ thể hóa bằng 16 nhiệm vụ ưu tiên theo 2 giai đoạn đến năm 2025 và đến năm 2030.

Trong giai đoạn đầu, nhiều giải pháp đã được triển khai để giảm phát thải khí methane đã được thực hiện cho các lĩnh vực năng lượng, nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi), sử dụng đất, thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp, quản lý chất thải… Các biện pháp giảm phát thải khí được lựa chọn dựa trên các tính toán về hiệu quả về chi phí - lợi ích; khả thi trong triển khai thực hiện; sự hài hòa và đồng lợi ích với thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế - xã hội; và phù hợp với kế hoạch phát triển của quốc gia và ngành trong giai đoạn 2021 - 2030 hướng tới các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050.

Tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 29 (COP29) diễn ra tại Baku, Azerbaijain, ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết, ngay từ đầu, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định: “Đã nói là làm, đã cam kết phải thực hiện” và kêu gọi các quốc gia cùng hành động, đạt được mục tiêu theo đóng góp do quốc gia tự quyết định và nâng cao mục tiêu trong giai đoạn tiếp theo.

Việt Nam mong muốn thế giới có thể đoàn kết thông qua vai trò điều phối chung của Liên hợp quốc trong vấn đề biến đổi khí hậu. Việt Nam ủng hộ quan điểm các nước phát triển cần đảm bảo mục tiêu tài chính khí hậu và công khai, minh bạch nguồn thu, cũng như các khoản chi tiêu qua các báo cáo hằng năm./.