Tên lửa đạn đạo liên lục địa của Nga tham gia duyệt binh tại Quảng trường Đỏ (Ảnh: New York Times)

Trong thông điệp phát đi cùng ngày, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tin tưởng rằng, việc gia hạn Hiệp ước New START sẽ khiến Mỹ, các đồng minh cùng đối tác của Mỹ và thế giới trở nên an toàn hơn. Nhà ngoại giao này cũng khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục tìm kiếm một cơ chế kiểm soát vũ khí, nhằm cởi bỏ những lo ngại về năng lực hạt nhân ngày càng được tăng cường của Trung Quốc.

Bộ Ngoại giao Nga cũng vừa phát đi thông báo cho biết, thỏa thuận gia hạn Hiệp ước New START được nước này và Mỹ thông qua đã bắt đầu có hiệu lực vào ngày 3/2, sau khi hoàn tất việc trao đổi các thủ tục liên quan. Cơ quan này cũng chỉ ra rằng, việc gia hạn New START nhằm bảo đảm việc duy trì và thúc đẩy chức năng trọng tâm của cơ chế duy trì ổn định chiến lược, vốn hạn chế kho vũ khí hạt nhân của các nước trong một phạm vi tương đương. Moscow hy vọng rằng, sự hiểu biết đạt được với Washington về tương lai của New START sẽ giúp hai bên đẩy lùi xu hướng phá vỡ các cơ chế kiểm soát vũ khí và không phổ biến vũ khí đã trở nên phổ biến trong vài năm qua. Bên cạnh đó, Bộ Ngoại giao Nga cũng kêu gọi những nỗ lực đáng kể để đưa đối thoại Nga - Mỹ trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí trở lại quỹ đạo ổn định và đạt được những kết quả quan trọng mới nhằm củng cố an ninh quốc gia và ổn định chiến lược trên thế giới. “Nga đã sẵn sàng cho công việc này. Chúng tôi đang kêu gọi Mỹ thể hiện cách tiếp cận có trách nhiệm tương tự và đưa ra phản ứng mang tính xây dựng trước các sáng kiến liên quan của chúng tôi” – thông báo của Bộ Ngoại giao Nga nêu rõ.

Ngày 3/2, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng hoan nghênh Nga và Mỹ gia hạn New START. Liên minh quân sự lớn nhất hành tinh khẳng định sẽ tiếp tục duy trì các cơ chế tham vấn chặt chẽ để kiềm chế các hành vi được xem là khiêu khích từ Nga. Tuy nhiên, thông điệp phát đi cùng ngày của NATO cũng nhấn mạnh vai trò tham gia của các cường quốc hạt nhân khác trên thế giới trong các thỏa thuận về giải trừ vũ khí. “NATO coi việc gia hạn New START chỉ là một sự khởi đầu chứ không phải là kết thúc nỗ lực nhằm cởi bỏ các mối đe dọa hạt nhân cùng các thách thức mới và đang nổi lên đối với sự ổn định chiến lược” – tuyên bố của NATO khẳng định.

Nhân dịp này, Cao ủy Chính sách đối ngoại Liên minh châu Âu Josep Borrell đã lên tiếng kêu gọi Nga và Mỹ - với vị trí là hai nước sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất trên thế giới có “trách nhiệm đặc biệt trong lĩnh vực giải trừ hạt nhân và kiểm soát vũ khí”.

Ngày 3/2, phát ngôn của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Stephane Dujarric đã hoan nghênh Mỹ và Nga đã gia hạn New START thêm 5 năm, đồng thời nhấn mạnh đây chính là phương tiện để duy trì các giới hạn có thể xác minh được đối với kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới. Ông Dujarric cho rằng việc gia hạn hiệp ước New START là bước khởi đầu để thế giới có thể củng cố lại chế độ kiểm soát vũ khí hạt nhân. Mong muốn của Liên hợp quốc là trong 5 năm sắp tới Nga và Mỹ sẽ đàm phán để cắt giảm hơn nữa số lượng vũ khí hạt nhân mà hai nước đang sở hữu, đồng thời đạt được những thỏa thuận mới để có thể giải quyết những thách thức mới nổi trong vấn đề vũ khí hạt nhân và đảm bảo thế giới có thể sống trong hòa bình.

Hiệp ước New START có hiệu lực từ tháng 2/2011.  Hiệp ước quy định, bảy năm sau khi có hiệu lực, mỗi bên tham gia không được triển khai quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom chiến lược cũng như không qua 1.550 đầu đạn trên các ICBM, SLBM và máy bay ném bom chiến lược được triển khai cùng tổng cộng 800 bệ phóng ICBM, SLBM và các máy bay ném bom chiến lược.

New START là Hiệp ước có tính ràng buộc pháp lý duy nhất còn lại về kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa hai cường quốc hạt nhân Nga và Mỹ - vốn có mối quan hệ luôn dễ dàng leo thang căng thẳng. Theo thỏa thuận ban đầu, New START sẽ hết hạn vào ngày 5/2 tới. Tuy nhiên, trong cuộc điện đàm ngày 26/1, Tổng thống Mỹ Joe Biden và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã tỏ rõ quan điểm đồng thuận trước việc hai nước trao đổi công hàm ngoại giao về kéo dài thời hạn New START. Theo đó, hai bên sẽ hoàn thiện tất cả các thủ tục cần thiết để đảm bảo cơ chế pháp lý quốc tế quan trọng này tiếp tục có hiệu quả đối với việc hạn chế kho vũ khí hạt nhân của mỗi bên.

Ngày 29/1, Điện Kremlin thông báo Tổng thống Vladimir Putin đã ký luật gia hạn thêm 5 năm Hiệp ước New START. Trước đó, ngày 27/1, Hội đồng Liên bang (Thượng viện) và Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga đã thông qua việc gia hạn New START sau khi được Tổng thống Putin đệ trình. Trong một tuyên bố phát đi ngay sau đó, Văn phòng báo chí điện Kremlin khẳng định việc gia hạn New START phù hợp với lợi ích quốc gia của Nga, đồng thời cho phép duy trì tính minh bạch và dễ đoán định trong các mối quan hệ chiến lược Nga-Mỹ, cũng như sự ổn định chiến lược trên toàn thế giới./.