Theo thống kê, đến ngày 31/12/2023, tỉnh Bắc Kạn có 148.755 người lao động đang tham gia hoạt động kinh tế; trong đó, số lao động đang làm việc trong khu vực nhà nước là 26.252 người, khu vực ngoài nhà nước là 121.793 người, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 710 người. Tỉnh Bắc Kạn hiện có 1.025 doanh nghiệp đang hoạt động với tổng số 18.137 lao động; có 54 tổ chức công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp với số lao động tham gia là 2.486/18.137 người, chiếm 13,70% số người lao động làm việc trong doanh nghiệp.

Thời gian qua, các cấp công đoàn trong tỉnh đã từng bước phát huy tốt vai trò là người đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động. Các tổ chức công đoàn đã tổ chức các hoạt động gắn kết, tạo không khí vui tươi cho người lao động như tổ chức Chương trình "Tết sum vầy, kết nối yêu thương", "Bữa cơm công đoàn"; thăm, tặng quà người lao động có hoàn cảnh khó khăn nhân Tháng công nhân, Tháng an toàn vệ sinh lao động. Bên cạnh đó, các cấp công đoàn đã phối hợp với chính quyền tổ chức hội nghị đối thoại giữa lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo huyện với đoàn viên công đoàn; tổ chức thương lượng, ký kết Thỏa ước lao động tập thể; cùng với đó là chú trọng tham gia xây dựng và thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, tạo điều kiện để công nhân, người lao động thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình...

Bữa cơm công đoàn được tổ chức tại Công ty TNHH Việt Nam Misaki (Khu Công nghiệp Thanh Bình - Chợ Mới)

Qua theo dõi, tổng hợp cho thấy, hằng năm, có trên 80% doanh nghiệp có tổ chức công đoàn tổ chức được Hội nghị người lao động, hội nghị đối thoại; hiện tại có 50/54 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn cơ sở ký kết Thỏa ước lao động tập thể.  

Nhận thức của các cấp, các ngành, các cơ quan, đoàn thể và các doanh nghiệp trong tỉnh về quan hệ lao động ngày càng được được nâng cao, nhất là đối với chủ sử dụng lao động trong việc chấp hành pháp luật lao động, chú trọng thực hiện tốt các chế độ chính sách cho người lao động, góp phần xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong tình hình mới. Nhờ đó, trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh không có tình trạng đình công và tranh chấp lao động tập thể.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, mới có 100/296 doanh nghiệp (có từ 10 lao động trở lên) ban hành nội quy lao động và đăng ký với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, chiếm tỷ lệ 33,78%. Mặc dù đã có 50/54 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn cơ sở ký kết Thỏa ước lao động tập thể, tuy nhiên, việc ký kết Thỏa ước lao động tập thể vẫn mang tính hình thức, còn tình trạng doanh nghiệp chưa thực hiện đúng trình tự đối thoại, thương lượng và ký kết Thỏa ước lao động tập thể. Một số ít Thỏa ước lao động tập thể có những quy định có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật, tuy nhiên vẫn còn nhiều Thỏa ước lao động tập thể chủ yếu là sao chép lại các quy định của Bộ luật Lao động nên chưa thực sự có ý nghĩa, tác dụng đối với người lao động.

Đáng chú ý là hiện nay, còn tình trạng nhiều doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động; tỷ lệ lao động được ký kết hợp đồng lao động còn thấp so với tổng số lao dộng đang làm việc trong doanh nghiệp, tập trung chủ yếu là doanh nghiệp dân doanh; nhiều doanh nghiệp chưa chấp hành đầy đủ các quy định của pháp luật lao động như chưa thực hiện bồi dưỡng bằng hiện vật cho người lao động làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; công tác huấn luyện an toàn vệ sinh lao động tại nhiều doanh nghiệp chưa kịp thời...

Cùng với đó, hoạt động thương lượng và ký kết Thỏa ước lao động tập thể còn hạn chế. Thỏa ước lao động tập thể chưa thực sự là kết quả của quá trình thương lượng mà thường chịu sự chi phối, tác động bởi yêu cầu của người sử dụng lao động. Số doanh nghiệp ban hành và đăng ký nội quy lao động với Sở Lao động -Thương binh và Xã hội còn thấp; việc thực hiện quy chế dân chủ tại doanh nghiệp còn mang tính hình thức. Vì vậy, cùng với việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về quan hệ lao động, trong thời gian tới, cần nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức công đoàn trong quan hệ lao động. 

Cụ thể là đổi mới hoạt động và nâng cao vai trò của công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở trong công tác đại diện, bảo vệ quyền, ợi ích hợp pháp của đoàn viên công đoàn và người lao động. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động và phát triển đoàn viên, chú trọng thành lập công đoàn cơ sở ngoài khu vực nhà nước, đa dạng hóa phương thức kết nạp người lao động, bảo đảm tính tự nguyện khi gia nhập, hoạt động công đoàn; thu hút người lao động và tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp tham gia vào hệ thống Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của công đoàn cơ sở để công đoàn thực sự là chỗ dựa vững chắc của đoàn viên, người lao động trên cơ sở ưu tiên nguồn lực cho hoạt động thương lượng tập thể, nhất là thương lượng về tiền lương, tiền thưởng; tăng cường thực hiện đối thoại, tham vấn tại nơi làm việc, tích cực, chủ động sử dụng cơ chế theo quy định để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người lao động. Triển khai có hiệu quả các biện pháp hỗ trợ, bảo vệ đoàn viên, cán bộ công đoàn và tổ chức công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp trước sự phân biệt đối xử, can thiệp, thao túng từ phía người sử dụng lao động nhằm làm suy yếu vai trò của tổ chức công đoàn.

Đặc biệt, các cấp công đoàn cần phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền trong triển khai thực hiện các chính sách về đầu tư phát triển nhà ở, xây dựng các công trình phúc lợi xã hội (trường học, nhà trẻ, các thiết chế văn hóa), các thiết chế công đoàn, các biện pháp cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động… để hỗ trợ tích cực cho việc xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong tình hình mới./.