Đầu năm 2017, Trung tâm Xúc tiến đầu tư tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với các Công ty lữ hành trong cả nước khảo sát và xây dựng tour “Một hành trình - hai điểm đến”. Theo đó, sau khi khám phá những thắng cảnh tuyệt vời tại Hồ sinh thái Na Hang (Tuyên Quang), du khách sẽ tiếp tục hành trình dọc theo dòng sông Năng, khám phá vẻ đẹp của Hồ Ba Bể (Bắc Kạn).

Tỉnh Tuyên Quang giới thiệu cho du khách về ẩm thực đặc sắc tại Chương trình “Qua những miền di sản Việt Bắc” năm 2017

Theo Trung tâm Xúc tiến đầu tư tỉnh Tuyên Quang, điểm chung giữa du lịch Na Hang và Ba Bể là đều có những điều kiện tương đồng về dân cư, điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch... Tại mỗi địa phương, hình thức du lịch homestay đã được hình thành, giúp du khách có những trải nghiệm gần gũi nhất, chân thật nhất với người dân bản địa từ sinh hoạt, đến thưởng thức những làn điệu Then của người Tày, Páo dung của người Dao. Với những tiềm năng này, điều địa phương cần hiện nay là sự vào cuộc của các công ty lữ hành, cùng với 2 địa phương đưa du lịch sông Gâm, sông Năng trở thành một trong những lựa chọn hấp dẫn đối với du khách, nhất là những du khách ưa trải nghiệm, khám phá.

Là một trong 20 hồ nước ngọt lớn nhất thế giới, hồ Ba Bể nằm trong vùng lõi Vườn Quốc gia Ba Bể, phía Đông Bắc giáp xã Cao Trĩ và Khang Ninh, phía Đông Nam giáp xã Nam Cường và xã Đà Vị, huyện Na Hang, Tuyên Quang. Địa chất và địa mạo của khu vực hồ hết sức phức tạp dẫn đến sự tạo thành các phong cảnh đẹp ngoạn mục với cấu trúc địa chất và đất đai có một không hai, điều đó kéo theo sự hình thành của nhiều hệ sinh thái khác nhau. Qua khảo sát cho thấy sự pha trộn phức tạp của các hệ sinh thái karst điển hình và hệ sinh thái phi karst trong sự hài hòa với các hệ sinh thái sông hồ. Sự đa dạng về địa chất và sinh học như vậy khó có thể bắt gặp ở các nơi khác trên thế giới.

          Tại khu vực hồ Ba Bể có hệ động, thực vật tương đối đa dạng, thực vật có khoảng 162 họ, 673 chi, 1.268 loài trong đó có 37 loài có tên trong sách đỏ Việt Nam và 21 loài có tên trong sách đỏ các loài thực vật nguy cấp của IUCN 2004. Về động vật có 450 loài động vật có xương sống, thuộc 99 họ, 32 bộ, bao gồm 81 loài thú, 234 loài chim, 30 loài bò sát… Ngoài ra còn có khoảng 367 loài bướm và nhiều động vật khác.

Đến thăm hồ Ba Bể, du khách sẽ ngạc nhiên khi thấy những chiếc thuyền độc mộc độc đáo, không thấy ở bất kỳ nơi nào khác. Người và thuyền cùng nhàn tản thả lưới, buông câu, chậm rãi khỏa nước nhẹ nhàng. Những chiếc thuyền độc mộc là một nét văn hóa độc đáo góp phần làm tôn thêm giá trị văn hóa của cư dân vùng hồ.

Xung quanh khu vực hồ có những địa danh quen thuộc như đảo Bà Góa, nằm ở vị trí Pé Lèng là khối đá vôi, các loài cây sinh sống như cây si, vối và một số loài cây khác. Địa điểm này gắn với truyền thuyết hình thành hồ Ba Bể. Đảo An Mã nằm ở vị trí Pé Lù, độ cao từ 27 - 30m so với mặt nước hồ. Trên đảo có đất màu có thể trồng cây, đảo có hình dáng con ngựa lội nước. Tại đây, đền An Mã được phục dựng năm 2005, chiều dài 9m, rộng 6m, vật liệu làm bằng gỗ, mái vồ, ngói vẩy. Ao Tiên nằm phía Bắc của hồ có diện tích 1,5ha, nước trong xanh yên tĩnh, xung quanh là đá vôi. Thác Đầu Đẳng nằm ở phía Tây Bắc của hồ có sông Năng chảy qua 3 bậc chính, tạo thành ghềnh 2 bên dốc đứng với các loài cây cổ thụ. Ngoài ra theo thống kê có 20 hang động lớn, nhỏ nằm ở khu vực hồ. Những hang hóa thạch thường nằm ở độ cao tương đối khoảng 10m so với mặt nước hồ. Hang vị trí cao hơn hang hóa thạch thường có độ cao trên 100m. Hồ Ba Bể và vùng phụ cận còn chứa đựng nhiều chứng tiến hóa lâu dài và phức tạp của lịch sử phát triển địa chất, địa mạo.

          Đắm mình với vẻ đẹp thiên nhiên hồ Ba Bể, du khách được tìm hiểu sinh hoạt cùng với 5 anh em dân tộc Tày, Nùng, Kinh, Mông, Dao. Phong tục tập quán ở đây vẫn được duy trì nhất là trang phục, nhà sàn. Sinh hoạt văn hóa dân gian qua các làn điệu then, hát lượn và những câu chuyện truyền thuyết của người Tày, múa khèn của người Mông còn mang đậm bản sắc.

Cũng giống như hồ Ba Bể, làn nước xanh ngọc bích và cảnh sắc hoang sơ Hồ sinh thái Na Hang đang là lựa chọn của nhiều khách du lịch ưa khám phá. Hình thành sau quá trình tích nước của công trình thủy điện Tuyên Quang, hồ sinh thái Na Hang được ví như Hạ Long cạn của người dân 2 huyện Na Hang, Lâm Bình. Mỗi địa danh trên hành trình này đều gắn với những huyền tích, những câu chuyện linh thiêng, từ ngọn núi Pác Tạ - là nơi hợp lưu giữa 2 dòng sông Gâm và sông Năng, là biểu tượng của Na Hang, thoắt hiện trong mây vờn bên hồ thủy điện Tuyên Quang; ngôi đền Pác Tạ thờ phụng và ngưỡng vọng vị hôn thê của tướng quân Trần Nhật Duật, đến sự tích ngọn núi Ái Cao kể về câu chuyện nàng Ái Cao hi sinh thân mình để bảo vệ dân làng trước sự xâm lăng của giặc ngoại sâm.

Điểm nhấn của du lịch hồ thủy điện Nà Hang là Khu bảo tồn thiên nhiên Tát Kẻ - Bản Bung. Là nơi bảo tồn được gần như nguyên vẹn các giá trị đa dạng sinh học của rừng Tuyên Quang. Với diện tích trên 22.000ha, khu bảo tồn có khoảng 68% diện tích là rừng ẩm nhiệt đới vẫn còn ở tình trạng nguyên sinh. Tại đây hiện còn lưu giữ được trên 2.000 loài thực vật, có nhiều loài được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam như trai, mun, lát hoa, đinh, thông tre, hoàng đàn, trầm gió, đặc biệt là hàng trăm cây nghiến có đường kính từ 2 - 3m sừng sững ôm lấy những khối đá vôi. Bên cạnh đó còn có 263 loài chim, 61 loài bò sát, 35 loài ếch nhái và 90 loài thú, nhiều loài được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam như: Voọc mũi hếch, voọc đen má trắng, gấu ngựa…

Đi dọc sông Gâm theo hướng tới Thượng Lâm, giữa cảnh sông nước núi non hùng vĩ, là sừng sững chiếc “cọc Vài” đá (cọc buộc trâu) gắn với sự tích chàng Tài Ngào. Đi tiếp nữa là gặp thác Nậm Mè (suối mẹ)... Bên bờ trái đoạn chia cắt thị trấn Nà Hang với xã Trùng Khánh (cũ) có vách đá tên gọi là “Nàng Tiên - Chú Khách”. Có thể hình dung trên vách đá có hình ảnh Nàng Tiên - Chú Khách đang chơi vơi giữa chốn bồng lai tiên cảnh và hạ giới. Vách đá này cũng gắn liền truyền thuyết rất hay và cảm động. Đến đây được nghe về sự tích hoa Phặc Phiền, một loài hoa cỏ tiên có hương thơm ngào ngạt có thể chữa được mọi ưu phiền làm cho người khỏi bệnh; những thác nước Tin Tát, Đén Luông, Đén Lang đổ như mái tóc của người thiếu nữ buông xuống rừng đại ngàn, tạo thành bức tranh tuyệt mỹ. 

Một “đặc sản” mà không ở đâu trên lòng hồ có được, chỉ có ở thác Khuổi Nhi là dịch vụ cho cá mát xa chân. Đây là một loại cá nhỏ, sống ở vùng thác nước trên núi cao. Cá chịu được tốc độ dòng chảy rất lớn nên có hình thù đầu nhọn, người dài, mình mỏng. Mồm cá được cấu tạo đặc biệt, có thể bám chắc vào cây, vách đá. Cá ăn rong rêu, phù du. Khi du khách ngâm chân xuống nước, đàn cá ngay lập tức đến rỉa.

Hiện nay, huyện Na Hang và huyện Lâm Bình đã phát triển dịch vụ du lịch homestay, với 15 hộ gia đình tham gia. UBND tỉnh Tuyên Quang cũng vừa công nhận 4 điểm du lịch cộng đồng tại Lâm Bình gồm: Nà Đông, Nà Tông (Thượng Lâm), Nặm Đíp (Lăng Can), Nà Muông (Khuôn Hà). Tại Lâm Bình, bên cạnh lưu giữ gần như nguyên vẹn những nếp nhà sàn phục vụ nghỉ dưỡng, UBND huyện thực hiện sưu tầm các công cụ truyền thống, ưu tiên bài trí, giới thiệu tại 15 hộ gia đình tham gia dịch vụ homestay. Dù chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng nhiều công cụ có tuổi đời cả nửa thế kỷ nay như hòm quạt thóc, cung tên, ná, cối xay... tưởng như không còn xuất hiện trong đời sống thường nhật, vẫn được các hộ bảo tồn, lưu giữ gần như nguyên vẹn, đáp ứng nhu cầu khám phá, tìm hiểu của khách du lịch.

Có thể nói, được trải nghiệm tuyến du lịch “Một hành trình, hai điểm đến” này, du khách sẽ được khám phá nhiều điều mới lạ, hấp dẫn và khó quên… Tới đây, khi được khai thác, tuyến du lịch này sẽ mở ra sự liên kết, kết nối du lịch giữa Na Hang - Ba Bể nói riêng và các tỉnh vùng chiến khu Việt Bắc nói chung./.