Xuân Lạc là một xã vùng cao nằm ở phía Bắc của huyện Chợ Đồn, cách trung tâm huyện 36 km. Toàn xã hiện có 857 hộ dân, với hơn 4.000 khẩu (trong đó dân tộc Mông chiếm 56,6%) cùng chung sống tại 14 thôn, bản; trình độ dân trí còn hạn chế; cuộc sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông, lâm nghiệp; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo chiếm gần 70%.

Là xã khó khăn nên Xuân Lạc bắt tay thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (Chương trình xây dựng NTM) với điểm xuất phát thấp hơn các địa phương khác trong huyện, tỉnh. Chính vì vậy, cấp ủy, chính quyền xã đã xác định cần thực hiện lồng ghép với các chương trình, dự án khác triển khai tại xã, nhất là Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Đồng chí Ma Duy Phi Hùng - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã cho biết, để thực hiện chương trình xây dựng NTM, giảm nghèo có hiệu quả, xã đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng NTM và giảm nghèo bền vững; phân công từng thành viên phụ trách các thôn. Đối với công tác giảm nghèo, căn cứ vào kết quả rà soát hộ nghèo, cận nghèo hằng năm và chỉ tiêu giảm nghèo UBND huyện  giao, xã Xuân Lạc xây dựng kế hoạch thực hiện, trong đó xác định rõ địa chỉ giảm nghèo trong năm, từ đó, phân công các thành viên Ban Chỉ đạo xã, các tổ chức đoàn thể giúp đỡ các hộ thoát nghèo.

Hằng năm, các chính sách hỗ trợ xây dựng NTM, chương trình giảm nghèo bền vững được xã triển khai có hiệu quả. Trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, xác định khó khăn về giao thông chính là “nút thắt” cho sự phát triển của địa phương nên từ các nguồn vốn hỗ trợ, xã Xuân Lạc đã tập trung ưu tiên xây dựng đường giao thông nông thôn để tạo điều kiện cho người dân đi lại, giao thương hàng hóa. Từ năm 2016-2020, toàn xã đã cứng hóa được 18/21 km đường trục xã, trục chính thôn, liên thôn.

Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, xã Xuân Lạc tập trung hỗ trợ người dân thực hiện mô hình chăn nuôi trâu sinh sản, nuôi trâu thương phẩm với gần 100 hộ tham gia, các hộ sau khi được hỗ trợ đã có bước đột phá về phát triển kinh tế hộ với hơn 90% hộ thoát nghèo. UBND xã cũng đã tập trung tuyên truyền, vận động các hộ nghèo vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội huyện để phát triển sản xuất với trên 95% số hộ vay vốn, trong đó có nhiều hộ sử dụng nguồn vốn vay hiệu quả đã nâng cao thu nhập kinh tế gia đình.

Cùng với đó, xã tập trung chỉ đạo các thôn, bản phát huy lợi thế của địa phương về lâm nghiệp như phát triển diện tích trồng cây Mạy Puốc đến nay đạt 151 ha và tập trung trồng rừng. Tiếp tục đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, khuyến khích mở rộng khai hoang phục hóa…

Cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, xã Xuân Lạc tích cực đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến người dân về chương trình xây dựng NTM, giảm nghèo để khơi dậy ý thức vươn lên làm chủ của người dân. Chính vì vậy, trên địa bàn xã đã có nhiều hộ dân không còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, tự lực vươn lên phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững và tích cực tham gia xây dựng NTM như đóng góp ngày công, hiến đất làm đường… Tiêu biểu như anh Sằm Phương Nái (Bí thư Chi bộ thôn Nà Bản, Cốc Slông), sau nhiều năm thuộc hộ nghèo, đến năm 2018, anh đã mạnh dạn viết đơn xin thoát nghèo và đầu tư phát triển kinh tế để làm gương cho các hộ trong thôn; anh Thào A Súa (thôn Nà Bản) bàn với gia đình hiến hơn 1.000 m² đất trồng cây hằng năm để làm đường liên thôn…

Đường liên thôn Nà Bản - Cốc Slông 

Được biết, trong thực hiện chương trình xây dựng NTM, xã Xuân Lạc đã nhận được sự chung tay giúp sức của Sở Công thương và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh. Từ năm 2016 đến nay, các đơn vị đã giúp xã hoàn thành được tiêu chí số 7 về hạ tầng thương mại nông thôn và tiêu chí số 9 về nhà ở dân cư; nâng cấp công suất Trạm Biến áp Bản Ó, Trạm Biến áp Bản He, góp phần thực hiện tiêu chí số 4 về điện; hỗ trợ Hợp tác xã Cao Phong xây dựng nhãn mác bao bì sản phẩm “Măng khô Mẩy Puốc Xuân Lạc”; vận động ủng hộ quỹ để giúp xã xây được 01 cây cầu bê tông cốt thép, 14 lò đốt rác mi ni tại các thôn; hỗ trợ xây dựng 01 nhà họp thôn… Năm 2020, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đã phối hợp với UBND xã xây dựng kế hoạch xây dựng thôn Bản Puổng đạt thôn nông thôn mới.

Với sự nỗ lực của toàn Đảng bộ và Nhân dân xã Xuân Lạc, đến nay, kinh tế trên địa bàn xã đã có khởi sắc. Diện tích trồng lúa nước tăng từ 102,6 ha (năm 2015) lên 124,48 ha (năm 2020); sản lượng lương thực tăng từ 1.913 tấn (năm 2015) lên 2.097 tấn (năm 2020); bình quân lương thực đầu người đạt 526kg/năm. Toàn xã hiện có 06 gia trại chăn nuôi trâu và 05 gia trại chăn nuôi lợn, nhiều hộ dân có thu nhập trên 100 triệu đồng từ phát triển kinh tế rừng, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo tại địa phương. Trên địa bàn xã đã có Hợp tác xã Cao Phong hoạt động có hiệu quả, giải quyết việc làm cho nhiều lao động tại địa phương; có sản phẩm Măng khô Mạy Puốc được UBND tỉnh công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh xếp hạng 3 sao. Thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn xã đã tăng từ 10,5 triệu đồng/năm (năm 2015) lên 16,96 triệu đồng (năm 2020).

Qua rà soát, xã đạt 8/19 tiêu chí NTM, còn 11 tiêu chí chưa đạt, gồm các tiêu chí về: Giao thông, điện, trường học, cơ sở vật chất văn hóa, thu nhập, hộ nghèo, y tế, giáo dục và đào tạo, môi trường, hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật, quốc phòng và an ninh.

Đồng chí Ma Duy Phi Hùng - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã cho biết, năm 2020, xã phấn đấu đạt thêm tiêu chí số 15 - Tiêu chí về y tế. Xã đã đạt 2/3 tiêu chí thành phần. Hiện nay, trạm y tế xã đang được đầu tư xây dựng. Nếu cuối năm được công nhận đạt Bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã thì Xuân Lạc sẽ hoàn thành tiêu chí số 15 này.

Cũng trong năm 2020, nếu thôn Cốc Slông và Pù Lùng 2 của xã Xuân Lạc được cấp điện lưới quốc gia theo Quyết định số 3131/QĐ-BCT ngày 27/7/2016 của Bộ Công Thương về phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án Cấp điện nông thôn từ lưới điện quốc gia, tỉnh Bắc Kạn, giai đoạn 2015-2020 thì xã cũng sẽ hoàn thành tiêu chí số 4 về điện.

Trong những tiêu chí chưa đạt, tiêu chí số 2 về giao thông, tiêu chí số 10 về thu nhập, tiêu chí số 11 về tỷ lệ hộ nghèo đối với xã thực sự rất khó đạt bởi kinh tế chủ yếu của người dân là sản xuất nông nghiệp nên thu nhập còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao. Hiện nay, các con đường trục chính thôn đã cơ bản được đầu tư nhưng xã còn trên 77 km đường trục chính nội đồng chưa được mở mới và bê tông hóa trong khi sự đóng góp của người dân rất hạn chế, các tuyến đường được xây dựng phần đối ứng của người dân hoàn toàn là công lao động. Ngoài ra, tiêu chí số 17 về môi trường không cần kinh phí lớn nhưng do nhận thức của người dân còn hạn chế, thiếu quỹ đất để thực hiện di dời chuồng trại chăn nuôi nên cũng khó thực hiện.

Mặc dù còn rất khó khăn nhưng xã đã nỗ lực vươn lên đạt nhiều thành tích. Năm 2019, Đảng bộ và Nhân dân xã Xuân Lạc là một trong 16 tập thể dẫn đầu phong trào thi đua được UBND tỉnh tặng Cờ thi đua; năm 2020, Đảng bộ và Nhân dân xã được UBND tỉnh tặng Bằng khen là điển hình tiên tiến tiêu biểu, xuất sắc trong các phong trào thi đua yêu nước tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2016-2020. Đây chính là nguồn cổ vũ, động viên to lớn để xã Xuân Lạc tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết, không ngừng vươn lên xây dựng quê hương ngày càng đổi mới./.