Chợ Đồn nằm ở phía Tây của tỉnh Bắc Kạn, cách trung tâm tỉnh 42 km theo hướng Quốc lộ 3B. Huyện có tổng diện tích tự nhiên 91.135 ha, dân số hơn 50.000 người, với 7 dân tộc: Tày, Nùng, Dao, Mông, Kinh, Hoa, Sán Chỉ. Các dân tộc cùng sinh sống tạo thành một cộng đồng đoàn kết, thống nhất, mỗi dân tộc đều gìn giữ được những phong tục tập quán, truyền thống tốt đẹp riêng.

Lãnh đạo tỉnh, huyện Chợ Đồn và Nhân dân vui mừng trong ngày công bố xã ATK, vùng ATK Chợ Đồn

Trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, cùng với các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang, ATK huyện Chợ Đồn là nơi ở và làm việc của Bác Hồ, Tổng Bí thư Trường Chinh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ.

Những địa danh đã đi vào lịch sử như: Di tích đồi Pù Cọ (thôn Bản Bẳng, xã Nghĩa Tá) - Nơi ghi dấu sự kiện gặp nhau của hai đoàn quân Nam Tiến và Bắc Tiến. Sự kiện đã khai thông con đường “Nam Tiến”, nối liền các cơ sở hoạt động cách mạng của ta từ miền núi đến miền xuôi, mở ra một cục diện mới cho cách mạng nước ta, góp phần mở rộng và củng cố vững chắc căn cứ địa Việt Bắc, làm chỗ dựa cho phong trào cách mạng cả nước. Di tích Bản Ca, xã Bình Trung là nơi ở và làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1947. Di tích đồi Nà Pậu, xã Lương Bằng là nơi Bác Hồ làm việc đầu năm 1951. Di tích Nà Quân, xã Bình Trung là nơi đặt Hội trường của Trung ương Đảng từ năm 1950 đến 1952.

Sau Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời. Thực dân Pháp không cam chịu thất bại và quyết tâm cướp nước ta thêm một lần nữa. Đảng và Bác Hồ đã quyết định rút các cơ quan đầu não ra khỏi Hà Nội, trở lại hậu phương xây dựng và củng cố lực lượng kháng chiến lâu dài. Trung ương Đảng, Chính phủ và Bác Hồ đã rút lên Việt Bắc, lấy nơi đây làm đại bản doanh tiếp tục lãnh đạo kháng chiến. Khu vực Nà Kham, bản Nà Quân là địa điểm được chọn để đặt Hội trường Trung ương Đảng (Hội trường 8 mái). Chính tại Hội trường này đã diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan trọng như: Hội nghị tổng kết Chiến dịch Biên giới năm 1950; Hội nghị tổng kết Chiến dịch đường 18…

Bên cạnh đó, Di tích Khuổi Linh, xã Nghĩa Tá được biết đến là nơi ở và làm việc của đồng chí Trường Chinh và Văn phòng Trung ương Đảng. Di tích Khu đồi Khau Mạ thuộc thôn Bản Vèn, xã Lương Bằng, là nơi ở và làm việc của đồng chí Phạm Văn Đồng và Văn phòng Chính phủ năm 1950 - 1951. Khuôn viên làm việc của đồng chí Phạn Văn Đồng và Văn phòng Chính phủ nằm trên một mỏm đồi nhỏ, gồm lán của đồng chí Phạm Văn Đồng, lán ở và làm việc của Văn phòng Chính phủ.

Trong khoảng thời gian từ năm 1947 đến 1952, hầu hết các cơ quan Trung ương đã đóng ở huyện Chợ Đồn như: Đài Tiếng nói Việt Nam, Cơ quan Vô tuyến điện, Nha Kỹ thuật quân sự, Trường Quân chính, Xưởng Quân giới, Xưởng In báo Cứu Quốc, Trạm Phẫu thuật quân y...; đặc biệt có Nhà máy in tiền thuộc Bộ Tài chính đặt tại khe Phja Tắc thuộc thôn Bản Nhượng, xã Bản Thi, huyện Chợ Đồn.

Trong quá trình hình thành và phát triển, tỉnh Bắc Kạn trải qua nhiều lần sáp nhập và chia tách với tỉnh Thái Nguyên, huyện Chợ Đồn có 22 đơn vị hành chính (21 xã, 01 thị trấn).

Thực hiện Nghị quyết số 855/NQ-UBTVQH14 ngày 10/01/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Bắc Kạn, từ 22 đơn vị hành chính với 242 thôn, tổ, sau khi thực hiện sắp xếp, hiện nay huyện Chợ Đồn còn 19 xã, 01 thị trấn với 228 thôn, bản, tổ dân phố. Ngày 13/12/2019, huyện Chợ Đồn được công nhận là vùng ATK, trong đó có 07 xã được công nhận là xã ATK, gồm các xã: Bình Trung, Nghĩa Tá, Lương Bằng, Bằng Lãng, Yên Thượng, Yên Thịnh và Bản Thi; 12/20 đơn vị hành chính được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân.

Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân các dân tộc huyện Chợ Đồn luôn chấp hành tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, nỗ lực vươn lên, khắc phục mọi khó khăn. Địa phương đã chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá và đẩy nhanh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Đến nay, lương thực bình quân đạt 590kg/người/năm, cao hơn mức bình quân chung của tỉnh. Từng bước hình thành các vùng cây trồng có giá trị kinh tế cao và một số loại nông sản của huyện đã trở thành mặt hàng có thương hiệu trên thị trường như chè Shan tuyết, hồng không hạt, gạo bao thai... Đề án “Mỗi xã phường một sản phẩm” (OCOP) được quan tâm, chỉ đạo thực hiện, đến nay huyện đã có 14 sản phẩm đạt 3 sao trở lên. Sản xuất công nghiệp phát triển cả về quy mô và chất lượng với các ngành nghề như khai thác, chế biến khoáng sản, lâm sản, khai thác vật liệu xây dựng...

Hạ tầng thương mại, dịch vụ, đặc biệt là hệ thống chợ, dịch vụ vận tải phát triển mạnh, đáp ứng nhu cầu trao đổi hàng hoá của Nhân dân và là động lực để phát triển sản xuất hàng hoá. Các loại hình doanh nghiệp, hợp tác xã phát triển nhanh, đóng góp tích cực vào việc giải quyết việc làm, tăng thu cho ngân sách và góp phẩn bảo đảm an sinh xã hội. Hạ tầng kinh tế - xã hội được quan tâm đầu tư, phát triển, bộ mặt đô thị, nông thôn thay đổi nhanh chóng, đời sống người dân được cải thiện, nâng cao. Đến nay, tỷ lệ hộ nghèo của huyện còn 15,86%, thấp thứ 2 toàn tỉnh, chỉ sau thành phố Bắc Kạn.

Việc được công nhận là vùng ATK của Trung ương là cơ hội để huyện phát triển du lịch cùng sự tham gia tích cực của cộng đồng
(Ảnh tại Ngày hội đại đoàn kết thôn Nà Tẳng, xã Lương Bằng năm 2019)

Tiềm năng du lịch quần thể di tích quốc gia đặc biệt ATK Chợ Đồn, được xác định chủ yếu khai thác loại hình du lịch văn hóa lịch sử thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp dựa vào giá trị của hệ thống tài nguyên du lịch văn hóa lịch sử đặc sắc của tỉnh Bắc Kạn, gắn với giáo dục truyền thống dân tộc, đóng góp cho hoạt động bảo vệ, bảo tồn hệ sinh thái, văn hóa bản địa và phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương.

ATK Chợ Đồn có khả năng kết nối tour, tuyến du lịch, từ ATK Định Hóa thuộc tỉnh Thái Nguyên, ATK Tân Trào thuộc tỉnh Tuyên Quang và Khu du lịch Ba Bể tương đối thuận lợi. Về mặt chính sách, theo Quyết định 1803/QĐ-TTg ngày 13/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ, huyện Chợ Đồn được công nhận là vùng ATK của Trung ương, đây sẽ là những lợi thế để phát triển du lịch, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Thời gian tới, để khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch tại khu vực ATK Chợ Đồn, theo đồng chí Triệu Huy Chung - Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Chợ Đồn, thứ nhất, cần sớm hoàn thành việc lập quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích quốc gia đặc biệt ATK Chợ Đồn. Trên cơ sở đó, đầu tư tu bổ, tôn tạo các di tích trong quần thể theo hướng chú trọng bảo tồn yếu tố gốc, kết hợp hài hòa các công nghệ và kỹ thuật hiện đại, truyền thống để làm sâu sắc và nổi bật những giá trị lịch sử, tạo nên một ATK chân thực, độc đáo và hấp dẫn. Trong quá trình xử lý vấn đề này, cần kết hợp tổng hòa các nguồn lực từ chương trình mục tiêu quốc gia, nguồn xã hội hóa và ngân sách địa phương.

Thứ hai, tập trung nguồn lực để đầu tư hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cho khu vực. Xây dựng các điểm dừng chân, bãi đỗ xe, các dịch vụ lưu trú, nhà hàng; đầu tư các mô hình bảo tồn và trải nghiệm đời sống chiến khu xưa gắn với du lịch sinh thái bản địa, văn hóa truyền thống; bổ sung công trình nước sạch, điện thắp sáng phục vụ du lịch và đời sống Nhân dân. Kết hợp hài hòa các nguồn vốn để phát triển du lịch trong khu vực này, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy giảm nghèo cho cả khu vực.

Thứ ba, kết nối đồng bộ giao thông, tour, tuyến du lịch giữa ATK Chợ Đồn với ATK Định Hóa, ATK Tân Trào, Khu du lịch Ba Bể và các khu, điểm du lịch trong khu vực, với các tỉnh, thành phố trong cả nước./.