Thôn Bản Pàu, xã Cốc Đán, huyện Ngân Sơn là một minh chứng rõ nét cho việc thực hiện hương ước, quy ước tại địa phương. Với 23 hộ dân, trong đó có 22 hộ đạt gia đình văn hóa, Bản Pàu đã tạo nên một cộng đồng sống hòa thuận, gắn kết và phát triển bền vững.

Một trong những thành tựu nổi bật của thôn Bản Pàu là việc bê tông hóa đường giao thông nông thôn. Để đạt được điều này, bà con trong thôn đã cùng nhau góp tiền, góp công tạo nên những con đường sạch đẹp, thuận tiện cho việc đi lại. Những con đường bê tông này không chỉ giúp cải thiện điều kiện giao thông mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Trưởng thôn Bản Pàu Hà Đồng Yên cho biết, trước đây, thôn chưa có đường, chỉ tận dụng những bờ ruộng nhỏ để làm đường nên khi có đám cưới, đám tang đi lại rất khó khăn, có xe không vào được đến bản, đến nhà, do vậy, thôn đã tổ chức lấy ý kiến của dân, bàn với dân và được dân đồng tình ủng hộ góp công, góp sức để làm đường. Lúc đó quy định thôn có 23 hộ thì mỗi ngày ít nhất phải có 23 công, phân tổ cụ thể, nhiệm vụ rõ ràng và có sự luân chuyển nhiệm vụ, nhờ vậy sau một thời gian, thôn đã hoàn thành được con đường vào thôn.

Người dân thôn Bản Pàu, xã Cốc Đán (Ngân Sơn) giúp nhau thu hoạch thuốc lá

Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng cơ sở hạ tầng, người dân thôn Bản Pàu còn thực hiện hương ước, quy ước trong sản xuất nông nghiệp. Bà con thường xuyên đổi công giúp nhau trong các công việc như thu hoạch thuốc lá, gieo cấy và thu hoạch lúa. Đây là những hoạt động mang tính chất tương trợ, đoàn kết cao, giúp mọi người tiết kiệm được chi phí, công sức và thời gian.

Một điểm sáng nữa trong việc thực hiện hương ước, quy ước tại thôn Bản Pàu là việc tổ chức đám cưới, đám tang văn minh, tiết kiệm. Các đám cưới, đám tang trong thôn đều được tổ chức giản dị, không phô trương, lãng phí nhưng vẫn giữ được sự trang trọng, ý nghĩa. Việc này không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các gia đình mà còn duy trì được nét đẹp văn hóa truyền thống.

Tính đến tháng 12/2023, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn có 1.292/1.292 thôn, tổ dân phố đã có hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư được công nhận. Hương ước và quy ước là những quy định mang tính tự quản của cộng đồng, được xây dựng dựa trên những giá trị truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp của từng địa phương, được người dân địa phương cùng nhau thống nhất, tự nguyện thực hiện và giám sát lẫn nhau. Những quy định này bao gồm nhiều mặt của đời sống xã hội, từ bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh, nếp sống văn hóa, ứng xử đến việc duy trì và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống...

Nhờ áp dụng hương ước và quy ước, nhiều bản làng đã đạt được những thành tựu đáng kể. Nếu như trước đây, việc xả rác sinh hoạt và rác nông nghiệp bừa bãi, thiếu ý thức bảo vệ môi trường thì từ khi có hương ước, mọi người đều có ý thức hơn trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường. Con đường vào thôn bản luôn sạch sẽ, các hoạt động văn hóa, lễ hội diễn ra văn minh, lịch sự hơn.

Bên cạnh đó, hương ước và quy ước còn góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các hoạt động văn hóa, lễ hội được tổ chức theo những quy định cụ thể, tránh tình trạng lãng phí, mê tín dị đoan, giữ được nét đẹp truyền thống, phong tục, tập quán, nét văn hóa riêng của địa phương.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Thị Dung đánh giá, hương ước và quy ước đã và đang phát huy vai trò quan trọng trong việc xây dựng nếp sống văn minh, tạo nên cảnh quan tươi đẹp và thúc đẩy sự phát triển bền vững tại các bản làng. Chúng không chỉ là những quy định khô khan mà thực sự là những giá trị văn hóa, đạo đức được người dân tự nguyện thực hiện, giữ gìn và phát huy. Với sự đồng lòng và quyết tâm của người dân, cùng sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền và các đoàn thể, hương ước và quy ước chắc chắn sẽ tiếp tục là nền tảng vững chắc giúp bản làng ngày càng văn minh, tươi đẹp hơn./.